Kuşlar (
Aves), iki ayaklı, sıcak kanlı,
omurgalı ve yumurta ile üreyen hayvanlar sınıfı.
Yaklaşık 10.000 civarında yaşayan türüyle en kalabalık tetrapod omurgalıları oluştururlar. Kuzey Kutbundan Güney Kutbuna dünya üzerindeki tüm ekosistemlerde yaşarlar. Boyutları
arı sinek kuşunda 5 cm ile
deve kuşunda 2,7 m'ye kadar değişir. Bulunan fosillere göre kuşlar, yaklaşık 150-200 milyon yıl önce,
Jura Devri'nde
dinozorlardan gelmektedir. Bilinen ilk kuş Jura Devri'nin sonlarında yaklaşık 155-150 milyon yıl önce yaşamış olan
Archaeopteryx 'tir.
Kuşlar, diğer canlı alemlerinden farklı olarak bazı özelliklere sahiptir. İlk
sabit sıcaklıklı canlılar olma özelliğini taşırlar. Belirgin özellik olarak, üyelerinin tümü, diğer hiçbir hayvan grubunda görülmeyen
tüylerle kaplıdır. Ön üyeleri
kanatlara dönüşmüştür ve arka üyelerdeki
kemikler intertarsal
eklem oluşturacak şekilde dizilmiştir.
Trake ve
bronşlarının bulunduğu yerde çok gelişmiş bir ses kutuları vardır. Sert kabuklu
yumurta bırakırlar ve kuluçkaya yatarlar.
Embriyo,
yumurta kabuğu ve
amniyon zarı ile çevrilidir. Kuşların tam işlev gören, karmaşık ve gelişmiş, büyük ve küçük dolaşım sistemleri vardır.
-
Kuşlar,
sürüngenler ile yakın akrabadırlar. Bu nedenle sürüngenlerle birlikte
Sauropsida,
üst sınıfında toplanırlar. Diapsid Archosauria'dan, özellikle
Triyas'ta büyük ölçüde farklılaşmış Thecondonti'dan türemişlerdir. Bu sonuncu grubun içinde bulunan Pseudosuchia, bununla ilgili olarak Dinosauria kuşlara en yakın gruplar olarak varsayılır. En eski kuş fosili,
Solenhofen'ın (Batı Almanya)
Üst Jura (140 milyon yıl) katmanlarında bulunan
Archaeopteryx'dir.
1860 yılında ilk defa tek bir
telek,
1861 yılında ise, baş hariç tüm
iskelet sistemi tamam olan bir
fosil bulunmuştur. Bulunan bu fosil, bilim dünyasında bir sansasyon yaratmıştır. Çünkü bu fosil,
sürüngen ve kuş özelliklerinin her ikisini de aynı ölçüde taşımaktadır. Fosil, H.V. Meyer tarafından
Archaeopteryx lithographica olarak tanımlanmış ve
Londra'daki
British Museum'a konulmuştur.
-
Gerçek
dişlerin olmayışı,
derilerinde salgı bezlerinin olmaması, tüysüz kısımlarında
pul bulundurmaları, kafatasının
omurgaya bağlanması ve göğüs kemiğinin iyi gelişmiş olması diğer canlılarda az olarak görülebilen özelliklerindendir. Bununla beraber,
alyuvarları çekirdekli ve oval,
akciğerleri havayı daha verimli kullanabilir tiptedir.
Böbrekler metanefroz tiptedir ve boşaltım kanalları
kloaka açılır. Devekuşları hariç idrar keseleri yoktur. Atık ürün katı
ürik asittir. Bir çift
testis bulundururlar ve bunlar kloaka açılır. Ayrı eşeyli canlılardır. Çiftleşme organı (penis) bazı türler (
kaz,
ördek) haricinde yoktur. Yumurtaları
telolesital tiptedir ve
meroblastik gelişme gösterir. Her zaman iç döllenme görülür. Beyinden 12 çift
sinir çıkar. Görme organları diğer duyu organlarına göre çok daha iyi gelişmiştir. Koku alma duyusu kısmen körelmiştir. Kuşlar, metabolizma hızları en yüksek olan canlı grubudur.
Phalaenoptilus nuttallii türü kış uykusuna yatar.
Kuşlarda, beyinin gelişmiş olmasına bağlı olarak, davranış şekilleri karmaşıklaşmıştır. Özellikle sesle iletişim kurulması gelişmiştir. İnsan dışında başka bir canlının sesini taklit etme özelliği sadece kuşlarda bulunur. Ses analizleri tür ayrımlarında bir kriter olarak kullanılır. Beslenme- kur yapma, saldırma ve korunma ile ilgili davranışlar türden türe farklılık gösterir.
Kuşlar kural olarak, Çobanaldatanlar (
Caprimulgiformes) haricinde kış uykusuna yatmazlar. Kış uykusu sırasında
Phalaenoptilus nuttallii türü vücut sıcaklığını 7
0C'ye kadar düşürmez.
-
Kuşlarda göç, yılın belli bir dönemini, kuluçkaya yattığı yerden uzak olarak geçirmek anlamına gelir. Gezici kuşlar, kuluçka yerinden değişik yönlere doğru kısmen ayrılan kuşlardır. Yerli kuşlar ise, sürekli kuluçka bölgesinde kalan kuşlardır. Her üç grubunda arasında geçiş formu gruplar bulunmaktadır. Göç davranışı, kuluçka bölgesinde geçici olarak besinin azalması ile ortaya çıkabilir. Kuzeydeki kuşların soğuk mevsimle ve bitkilerin yapraklarını dökmesiyle göç ettikleri bilinir. Örneğin su kuşlarının yaşadıkları yerde suların buz tutmasıyla ya da güneyde yaşayanlarda kuraklık nedeniyle yazın kuzeye de göç davranışı başlar. Çoğu kuşta, kışlama ve kuluçkaya yatma bölgeleri kalıtsal olarak saptanmıştır. İlkbaharda ya da yazın iç, kısmen dış etkilerle göç başlatılır.
-
Kuşların uçma yeteneğinin gelişmiş olması ve sıcakkanlılık, bütün dünyaya yayılmalarını sağlamıştır. Bazı kuşlar bu yüzden dünyanın bütün heryerinde görülebilir olmuştur. Bazıları ise sadece belli bir bölgeye özgüdür.
Tür sayısının en fazla olduğu yer
tropik ormanlardır. Güney Amerika, özellikle
Amazon tür bakımından en zengin bölgeledir. Türce en fakir yerler ise,
kutuplar ve kutuplara yakın soğuk
tundralardır.
-
Soyu tükenmiş kuşlardan
Archaeopteryx
Günümüz kuşlarından bir su kuşu
- Alt sınıf Archaeornites (Sürüngen benzeri kuşlar, fosil kuşlar)
- Alt sınıf Neornithes (Günümüz kuşları, gerçek kuşlar)
Paleognathae (Koşucu kuşlar)
Neognathae (Uçucu kuşlar)
- Anseriformes (Kazsılar), dünya çapında bulunur; 150 tür
- Galliformes (Tavuksular), dünya çapında, kuzey Avrasya harıç; 256 tür
- Sphenisciformes (Penguenler), güney kutbu ve güney suları ait; 16 tür
- Gaviiformes (Dalgıç kuşları), Kuzey Amerika, Avrasya; 5 tür
- Podicipediformes (Yumurtacı, Batağanlar), dünya çapında bulunur; 20 tür
- Procellariiformes (Tüp burunlu kuşlar, Fırtına kuşları), bütün denizlerde bulunur; 93 tür
- Pelecaniformes (Kürek ayaklılar, Pelikanlar), dünya çapında bulunur; 57 tür
- Ciconiiformes (Leyleksiler), bütün kıtalarda bulunur; 115 tür
- Falconiformes (Gündüz yırtıcıları), dünya çapında bulunur.
- Turniciformes (Üçparmaklı bıldırcınlar), Eski Dünya, 15 tür
- Gruiformes (Turnamsılar), dünya çapında bulunur; 196 tür
- Charadriiformes (Yağmur kuşları, Kıyı kuşları), dünya çapında bulunur; 305 tür
- Pteroclidiformes (Bağırtlaklar), Afrika, Avrupa, Asya; 16 tür
- Columbiformes (Güvercinler), dünya çapında bulunur; 300 tür
- Psittaciformes (Papağansılar), bütün tropikal bölgeler, güney ılıman bölgeler; 330 tür
- Cuculiformes (Guguksular), dünya çapında bulunur; 151 tür
- Strigiformes (Gece yırtıcıları), dünya çapında bulunur; 134 tür
- Caprimulgiformes (Çoban Aldatanlar), dünya çapında bulunur; 96 tür
- Apodiformes (Ebabiller, Sağanlar), dünya çapında bulunur; 403 tür
- Trochiliformes (Kolibriler), orta ve kuzey Amerika, 331 tür
- Coliiformes (Fare kuşları), Sahra aşağıda Afrika; 6 tür
- Trogoniformes (Kemirgen gagalılar), Sahra aşağıda Afrika, Amerika, Asya; 35 tür
- Coraciiformes (Gökkuzgunları), dünya çapında bulunur; 192 tür
- Piciformes (Ağaçkakansılar), dünya çapında bulunur, Asya kıtasının güneydoğusundaki büyüklü küçüklü adalar harıç; 376 tür
- Passeriformes (Ötücü kuşlar), dünya çapında bulunur; yaklaşık 5200 tür
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder